اهواز / حبیب خبر- دکتر لفته منصوری:

کشاورزان دلایل آتش زدن مزارع خود را این‌چنین بازگو می‌کنند: نخستین دلیل برای آتش‌‏سوزی ‏زمین کشاورزی، نابود کردن بقایای غیرقابل استفاده ناشی از محصول برداشت شده در مزرعه است که در صورت وجود، عملیات شخم و آماده‌‏سازی مزرعه را برای کشت بعدی مختل می‏کند و درصورتی‌که سوزانده شود، این مشکل ها را نخواهد داشت یا کم‌تر خواهد داشت.

دومین دلیل این آتش زدن‌ها به کنترل حشرات مزاحم و آفاتی برمی‏گردد که در غلات وجود دارند و در صورت کنترل نشدن این آفات، گیاه به درستی جوانه نمی‏زند و نه‌تنها برداشت اولی وجود ندارد، بلکه حتی در برداشت‏‌های دوم به بعد نیز مقدار محصول بسیار کم خواهد بود.

سومین دلیل مهم کشاورزان برای سوزاندن مزارع خود به کنترل بیماری‏‌های گیاهی و عوامل بیماری‌زا برمی‏گردد که فکر می‌کنند با سوزاندن بقایای محصولات عوامل بیماری‌زای گیاهان از میان می‏رود. این موضوع برای کنترل بیماری‏‌هایی همچون سیاهک گندمی، بیماری لکه چشمی گندمی و پوسیدگی ساقه برنج و گندم بسیار مؤثر گزارش شده است.

اما کارشناسان کشاورزی، منابع آب، خاک و محیط‌زیست، آتش زدن بقایای گیاهی را زیان‌بار دانسته و می‌گویند: نابودی موجودات مفید خاک، افزایش مصرف کودهای شیمیایی و کاهش بازدهی زمین، فرسایش خاک در بلندمدت، کاهش رطوبت خاک و افزایش مصرف آب در طول دوره رشد، آلودگی محیط‌زیست و بروز بیماری‌های تنفسی به ویژه برای کودکان و سالمندان و سفت شدن لایه‌های خاک و کاهش نفوذپذیری آن از مهم‌ترین عوارض جبران‌ناپذیر سوزاندن کاه و کلش در مزارع است.

به گفته کارشناسان در شرایط بهینه، خاک از ۴۵ تا ۵۰ درصد ماده معدنی، ۲۵ درصد هوا، ۲۵ درصد آب و تا ۳ درصد ماده آلی تشکیل می‌شود و همین مقدار ماده آلی نقش بسیار مهمی در روابط آب، خاک و گیاه دارد و وجود کاه و کلش در خاک به‌مرورزمان سبب می‌شود که ماده آلی به خاک کامل تبدیل و سپس تحویل گیاه داده شود.

نبود این موجودات، خاک را تبدیل به بستری ضعیف و غیرفعال می‌کند درنتیجه به آتش کشیدن مزارع سبب سوختن مواد آلی و از میان رفتن خاک می‌شود. همچنین با نابودی میلیون‌ها حشره از گونه‌های مختلف- که غذای بسیاری از موجودات زنده دیگر ازجمله پرندگان هستند- چرخه حیات منطقه نیز تخریب می‌شود.

همچنین بررسی‌های این کارشناسان نشان می‌دهد؛ سوزاندن کاه و کلش باعث افزایش دی‌اکسید کربن و افزایش اثرات گلخانه‌ای در جو می‌شود و پراکندگی ذرات معلق و سموم شیمیایی در هوا، آسیب به لایه ازن، به وجود آمدن باران‌های اسیدی، افزایش انتقال و انتشار بیماری‌های واگیردار و بروز تنگی نفس (آسم) و برونشیت و سایر بیماری‌های تنفسی، سرطان ریه، به هم خوردن تنظیم ضربان قلب، اختلال در فشارخون، آسیب‌رسانی به سلول‌های استخوان، تخریب گلبول‌های قرمز و سوزش چشم در کودکان مناطق نزدیک کانون آتش از آلودگی‌های زیست‌محیطی و انسانی ناشی سوزاندن کاه و کلش است.

از طرفی سوزاندن هرگونه کاه و کلش مزارع توسط بهره‌برداران کشاورزی بر اساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک مصوب سال ۹۶ ممنوع است و طبق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی متخلفان محکوم ‌به پرداخت ۲ تا هشت میلیون تومان جزای نقدی می‌شوند.

همچنین بر اساس مواد ۴۵ و ۴۷ قانون حفاظت جنگل‌ها و مراتع برای متخلفان جزای حبس نیز در نظر گرفته می‌شود: جزای حبس این افراد در ماده ۴۵ از ۲ ماه تا یک سال و نیم و طبق ماده ۴۷ حدود ۲ تا هشت سال است.

افزون بر این: بر اساس ماده ۳۰ قانون مدیریت پسماند نیز هرگونه سوزاندن پسماند ممنوع است و مجازات خاص برای متخلفان در نظر گرفته می‌شود.

اما به رغم همه‌ی تدابیر کارشناسی، قضایی و اجرایی، کشاورزان بر اساس سنت برجای‌مانده از گذشته مزارع خود را پس از برداشت محصول، آتش می‌زنند!

*دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان با مشارکت سازمان جهاد کشاورزی استان و اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان، سومین رویداد از سری رویدادهای کشاورزی بهره‌ور را به مساله‌ی "رویداد مدیریت بقایای گیاهی، چالش سوزاندن" در روز یکشنبه ۲۰ خردادماه ۱۴۰۳ ساعت ۹ تا ۱۱ اختصاص داده است.*

با تقدیر و تشکر از مسوولیت اجتماعی این دانشگاه مهم، از کشاورزان پیشرو، روزنامه‌نگاران، فعالان محیط‌زیست، شرکت‌های دانش‌بنیاد، دعوت می‌شود به این موضوع مهم حساسیت کافی داشته باشند.

* ۱۵ خردادماه ۱۴۰۳